Zgodnie z obowiązującą w Polsce normą PN-EN ISO 7010, znaki ostrzegawcze BHP mają formę żółtego trójkąta z czarną obwódką. W dolnej części znajdują się dwa rogi, na górze jeden. Wewnątrz znajduje się czarny piktogram, ostrzegający pracowników przed konkretnym zagrożeniem. Nie zawsze są w pełni zrozumiałe na pierwszy rzut oka. Dlatego znakom ostrzegawczym BHP mogą towarzyszyć dodatkowe opisy słowne. Prostokątne tablice ostrzegawcze, również żółto-czarne, umieszcza się obok lub pod trójkątem. Jeżeli w danym miejscu pracę świadczą obcokrajowcy nieznający języka polskiego, powinno się zadbać o zrozumiałe dla nich napisy, znaki i sygnały bezpieczeństwa.
Zobacz też: znaki zmiennej treści
Znaki ostrzegawcze BHP to jeden z czterech rodzajów znaków bezpieczeństwa BHP
Mianem znaku bezpieczeństwa i higieny pracy określa się każdy piktogram lub napis, który ma informować o potencjalnym zagrożeniu i zapobiegać wypadkom w zakładzie pracy lub budynku użyteczności publicznej. To, jaki system bezpieczeństwa będzie funkcjonować w danym miejscu, zależy wielu czynników. Na stosowanie konkretnych znaków ochrony i higieny pracy wpływają przede wszystkim branża i przeznaczenie obiektu, jego wyposażenie (maszyny, narzędzia) oraz specyficzne warunki na poszczególnych stanowiskach pracy. Oznaczenia dzieli się na:
- znaki zakazu BHP;
- znaki ostrzegawcze BHP;
- znaki nakazu BHP;
- znaki informacyjne BHP.
Do ostatniej kategorii należą m.in. znaki ewakuacyjne czy symbole wskazujące położenie apteczki, prysznica itd. Z kolei znaki przeciwpożarowe mogą być zarówno ostrzegawcze, jak i informacyjne lub zakazujące. Wskazane powyżej znaki i sygnały bezpieczeństwa powinny być stosowane jako oznaczenia stałe. W przypadku oznakowania tymczasowego (wynikającego np. z nieprzewidzianego zdarzenia) należy zachować taki sam kod kolorystyczny:
- odpowiednikiem znaku zakazu jest barwa czerwona – symbolizuje bezpośrednie zagrożenie, awarię, odstępstwo od normy;
- w znakach ostrzegawczych BHP dominuje kolor żółty – oznacza stan odbiegający od standardów, który sprowadza realne niebezpieczeństwo i zbliżanie się do potencjalnego zagrożenia;
- znakowi nakazu odpowiada barwa niebieska – przekazuje konieczność podjęcia działania przez operatora;
- typowy dla znaków informacyjnych kolor zielony – odpowiednik unormowania sytuacji, powrotu do normalnego stanu bezpieczeństwa w danym miejscu.
Akty prawne regulujące wygląd i stosowanie znaków ostrzegawczych BHP
Państwa członkowskie Unii Europejskiej zobowiązane są do przestrzegania wspólnej Dyrektywy Rady 92/58/EWG w sprawie minimalnych wymagań dotyczących znaków bezpieczeństwa i/lub zdrowia w miejscu pracy. W wyniku jej wprowadzenia:
- norma PN-EN ISO 7010 zastąpiła normę PN-N-01256-03. Znaki bezpieczeństwa. Ochrona i higiena pracy;
- norma PN-EN ISO 7731 wyparła normę PN-EN-457. Maszyny. Bezpieczeństwo. Dźwiękowe sygnały bezpieczeństwa. Wymagania ogólne, projektowanie i badania.
Za wdrożenie w życie wymogów dyrektywy odpowiadał szereg ustaw i ich aktów wykonawczych. Głównie były to rozporządzenia ministrów pracy i polityki społecznej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Szczegółowe zasady stosowania znaków bezpieczeństwa – w tym znaków ostrzegawczych BHP – określa jeszcze 6 wewnętrznych norm polskich. Są to:
- PN-N-01256-5 Znaki bezpieczeństwa. Zasady umieszczania znaków bezpieczeństwa na drogach ewakuacyjnych i drogach przeciwpożarowych;
- PN-N-01256-4 Znaki bezpieczeństwa. Techniczne środki przeciwpożarowe;
- PN-T-06260 Źródła promieniowanie elektromagnetycznego. Znaki ostrzegawcze BHP;
- PN-EN 61310-1 Maszyny. Bezpieczeństwo. Wskazywanie, oznaczanie i sterowanie. Wymagania dotyczące sygnałów wizualnych, akustycznych dotykowych;
- PN-J-08002 Źródła promieniowania jonizującego. Znaki ostrzegawcze BHP;
- PN-E-08501 Urządzenia elektryczne. Tablice i znaki bezpieczeństwa.
Znaki BHP ostrzegawcze można podzielić na dwie podstawowe grupy
Prostokątna tablica z żółto-czarnymi pasami, pochylonymi pod kątem 45 stopni, oznacza ogólne ostrzeżenie przed niebezpieczeństwem. Takie rozwiązanie stosuje się np. na zewnętrznej powierzchni odchylanej osłony, która zakrywa części wirujące. Odpowiednikiem takiej tablicy jest trójkątny znak ostrzegawczy BHP z wykrzyknikiem – pozostałe znaki wskazują już konkretny rodzaj zagrożenia. Występują w dwóch formach:
- pojedynczego piktogramu;
- znaku ostrzegawczego z opisem.
Słowne wyjaśnienia i napisy ułatwiają błyskawiczną interpretację symbolu. Zdarza się, że ten sam piktogram oznacza kategorię niebezpieczeństwa, a opis wskazuje na jego naturę. Przykładem takiego znaku ostrzegawczego BHP może być ostrzeżenie przed elektrycznością. Powszechnie rozpoznawalny symbol pioruna może się pojawić w aż 37 różnych sytuacjach! Pozostałe, główne kategorie znaków BHP ostrzegawczych, to ostrzeżenia przed:
- substancjami toksycznymi;
- substancjami rakotwórczymi;
- substancjami radioaktywnymi;
- skażeniem biologicznym;
- przedmiotami wiszącymi;
- poruszającymi się urządzeniami i pojazdami transportowymi;
- ryzykiem urazów głowy;
- dzikimi i groźnymi zwierzętami;
- upadkiem z wysokości;
- poślizgnięciem się;
- niską lub wysoką temperaturą;
- utratą palców;
- elementami ruchomymi maszyn.
Piktogramy BHP. Przykłady znaków ostrzegawczych bez opisu
Skojarzenia ze znakami drogowymi są jak najbardziej uprawnione. W większości przypadków symbole mówią same za siebie. Nie ma jednak regulacji, które zabraniałyby dodawania napisów/wyjaśnień do każdego piktogramu. Najczęściej spotykane znaki ostrzegawcze BHP bez opisu to:
- materiał wybuchowy;
- strefa zagrożenia eksplozją;
- substancja łatwopalna;
- materiał radioaktywny (promieniowanie jonizujące);
- promieniowanie niejonizujące;
- silne pole magnetyczne;
- wiązka laserowa;
- niskie temperatury (warunki zamarzania);
- gorąca powierzchnia;
- wiszące przedmioty/ciężary.
Znaki ostrzegawcze BHP z opisem zawierają słowne wyjaśnienie znaczenia
Podobnie jak dla kategorii wyżej, nie są to wszystkie możliwe przykłady. Pokazujemy wybrane symbole, które mają znaczenie precyzowane słowami:
- ostrzeżenia przed materiałami toksycznymi:
- trucizna;
- substancje rakotwórcze;
- substancje toksyczne PCB. Niebezpieczeństwo w razie pożaru;
- ostrzeżenia przed silnymi czynnikami chemicznymi:
- substancje żrące;
- kwas siarkowy;
- wodorotlenek sodu;
- ostrzeżenia przed uszkodzeniem rąk:
- ryzyko zgniecenia dłoni;
- niebezpieczeństwo zakleszczenia dłoni;
- ostrzeżenia przed porażeniem prądem:
- wysokie napięcie;
- kabel pod wysokim napięciem;
- ładunek szczątkowy;
- napięcie zwrotne;
- zasilanie dwustronne.
Ponadto prawo dopuszcza sytuację odwrotną – by ten sam opis mógł towarzyszyć różnym piktogramom. Najlepszym przykładem takiego znaku ostrzegawczego BHP z opisem będzie ostrzeżenie przed wirującymi elementami.
Sposób umieszczania tablic BHP. Jak postępować ze znakami ostrzegawczymi BHP?
Według przepisów prawa to pracodawca odpowiada za prawidłowe zastosowanie znaków lub sygnałów bezpieczeństwa wszędzie tam, gdzie zagrożenia nie da się wykluczyć za pomocą środków ochrony zbiorowej bądź innymi metodami z zakresu bezpieczeństwa pracy. Pracodawca ma również obowiązek przeprowadzenia szkoleń z obowiązujących zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także wydać instrukcje dotyczące zachowań oraz znaczenia znaków i sygnałów. Przepisy nie precyzują wysokości zawieszenia czy wymiarów tablic. Znaki ostrzegawcze BHP oraz pozostałe oznaczenia muszą być:
- adekwatne do rodzaju i poziomu niebezpieczeństw;
- dopasowane do charakterystyki budynku lub miejsca pracy;
- dobrze widoczne dla pracowników i/lub osób postronnych, które mogą przebywać w pobliżu;
- czytelne i w pełni zrozumiałe dla wszystkich odbiorców.
Trójkąt lub znak BHP ostrzegawczy z opisem może przyjmować wiele form. Od sztywnej płyty PCW/PVC (materiał często określany niepoprawnym skrótem PCV) montowanej na słupie albo ścianie po folię samoprzylepną lub magnetyczną, naklejaną na praktycznie dowolną powierzchnię. Wykonawcy akcesoriów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy oferują szereg rozwiązań, które gwarantują odpowiednią trwałość oznakowania. Ważne, by znaki ostrzegawcze BHP wyróżniały się z otoczenia i pozostawały wyraziste pod wpływem wszelkich czynników zewnętrznych. Tam, gdzie z różnych powodów nie da się ich zastosować – np. przy niektórych krawędziach albo przy wytyczaniu granic bezpiecznej drogi przejścia – należy użyć taśm lub innych oznaczeń w odpowiednich kolorach.
Artykuł sponsorowany
- Znaki zakazu BHP – charakterystyczne cechy i rozmieszczenie
- Oznakowania w BHP – poznaj ich rodzaje i znaczenie
- Znaki nakazu BHP – charakterystyczne cechy i możliwości wykorzystania
- Znaki przeciwpożarowe. Jakie są najczęściej stosowane znaki bezpieczeństwa PPOŻ? Oznakowanie ewakuacyjne PPOŻ a normy ISO
- Znaki ewakuacyjne. Jak należy je rozmieścić, by zadbać o pracowników w budynku gospodarczym?
